کد مطلب:22105 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

آيا براي مهار نفس اماره بايد كاري كنيم كه ديگران از ما بدشان بيايد وآيا هر لذتي ناپسند است؟

بزرگترين و مهمترين وسيله تربيت نفس اماره موازين شرعي و دستورات الهي مي باشد. پرهيز از معاصي و محرمات الهي جزء بزرگترين مجاهده هاي نفساني به حساب مي آيد. در قسمتي از روايتي از امام صادق(ع) چنين آمده: {H...فاما احد المفرضين فمجاهدة الرجل نفسه عن معاصي الله عزوجل، و هو من اعظم الجهاد...H}{M؛ اما يكي از دو جهادي كه واجب است، مجاهده انسان با نفسش در برابر معاصي خداوند عزوجل مي باشد و اين از بزرگترين نوع مجاهده است M}، {V(وسايل الشيعه، ج 11، ص 16، روايت 1)V}. براي مبارزه با نفس نه تنها نبايد كاري كنيم كه ديگران از ما بدشان بيايد بلكه دستورات اسلامي خلاف آن است رواياتي داريم مثل قسمتي از اين روايت {H... كان النبي(ص) جميل المعاشرة، طلق الوجه، بساماً من غير ضحك، محزوناً من غير عبوس متواضعاً من غير مذلة، جواداً من غير سرف، رقيق القلب، رحيماً بكل مسلم...H}{M؛ نبي اكرم(ص) خودش معاشرت، خوش رو، پيوسته با تبسم (لبخند) بدون خنده، اندوهگين بدون اخم و گرفتگي چهره، فروتن بدون ذلت نشان دادن، سخي بدون اين كه اسراف بورزد، دل نازك و با همه مسلمانان مهربان بودM}، {V(سنن النبي، علامه محمد حسين طباطبايي، ص 41، روايت 52)V}. بناي دستورات سازنده اسلامي بر اين مبتني است كه دل ها با يكديگر گره محبت خورد و هر كس در سايه صفا و تفقد ديگري به آسايش نشيند. اين كه براي تربيت نفس اماره بايد كاري كنيم كه ديگران از ما بدشان بيايد زمزمه اي است برخاسته از بعضي مسلك هاي منحرف عرفاني مثل مسلك ملامتيه كه يكي از اصول اين مسلك آن است كه بايد وضعي داشت تا مورد نفرت و تخفيف و ناخشنودي و اجتناب مردم قرار گرفت، {V(ر.ك: درآمدي بر مباني آثار و انديشه هاي امام خميني، عباس ايزدپناه، ص 67)V}. اما قسمت آخر سؤال: هر حظ بردن نفس مذموم و غيرخدايي نمي باشد. حظ نفسي و هواي نفسي بر دو گونه است: 1- ممدوح: خداوند تعالي بشر را به گونه اي آفريده كه به اقتضاي عالم بشري و مادي يك سلسله خواهش ها و هواهاي نفساني دارد مثلاً ميل به خوردن و آشاميدن، شهوت جنسي، خوابيدن و هر چيزي كه خلقت بشري به آن نياز دارد و براي بقاء و ادامه حيات مادي از آن ناگزير است همه و همه وقتي برآورده مي شوند نفس انسان حظ مي برد و از روي هوا و لذت انجام مي گيرند تمام اين هواها و خواهش ها و حظ بردن هاي نفس را خود خداوند تعالي با طبيعت انسان آميخته كرده است. حال اگر اين هواها و حظ بردن هاي نفس محدود به دستورات شرع مقدس و فرامين الهي شود ممدوح و خواست خداوند تعالي تحقق پيدا كرده است و بر طبق سنت رسول اكرم اسلام(ص) مي باشد. 2- مذموم: اگر همين مقتضيات طبع بشري و هواي نفساني در خدمت شيطان و نفس اماره دربيايد، حتماً و قطعاً مذموم است و انسان را به ورطه هلاكت و قعر جهنم پرت مي كند. اگر مثلاً ميل به خوردن يا آشاميدن و... از راه حرام اشباع شود، اين خود پاسخگويي به شيطان و نفس اماه و بي اعتنايي به حريم الهي و پا گذاشتن بر روي هدف خلقت مي باشد. اگر كسي مي خواهد يك قدم فراتر گذارد و بيشتر از حرام را رعايت كند و بيشتر حظ نفس را محدود سازد مي تواند پاره اي از مكروهات را نيز رعايت كند. خلاصه هر كدام از نيازهاي بدن مادي و طبع بشري از روي هوا، لذت و حظ نفس مي باشد ولي مهم اين است كه بدانيم هر حظي منافات با مبارزه با نفس اماره و شيطان ندارد بلكه بعضي از حظهاي نفساني واجب شرعي هستند. فقط بايد توجه داشت كه حظ نفساني را در راستاي شرع قرار داد تا خدايي شود. كتب زير براي مطالعه مفيد است: 1- نردبان آسمان، ويرايش و تدوين: اكبر اسدي 2- سلوك معنوي، ويرايش و تدوين: اكبر اسدي 3- خودشناسي براي خودسازي، استاد محمد تقي مصباح يزدي